Apocalyptische dromen
Niet om een fatwa over mijn weblog uit te willen laten roepen, maar ik las net wat over de (ik neem aan orthodoxe) islamitische visie op de Eindtijd. Het lijkt erop dat die nog een paar graadjes, eh, kleurrijker is dan de christelijke variant.
Kijk maar eens naar deze lijst van tekenen dat het Einde der Tijden nabij is. Ik kom hem in veel vormen op het internet tegen en dat doet vermoeden dat de inhoud binnen de Islam redelijk geaccepteerd is. Vooral nummer 30 is een klassieker: "Dat iemand via een stok (of een dergelijke vorm) zijn familie op de hoogte brengt dat hij thuis komt" zou slaan op het gebruik van mobiele telefoons. Dat doet me denken aan Hal Lindsey's interpretatie van de dodelijke sprinkhanen in het bijbelboek Openbaringen. Volgens deze populaire profetiespecialist heeft Johannes het eigenlijk over gevechtshelikopters. Echt.
Geprikkeld door dit smeuïge materiaal ging ik op zoek naar meer en kwam op forums.marokko.nl terecht. Het is de moeite waard om daar eens rond te kijken, als de server tenminste niet overbelast is. Je zult vele discussies aantreffen over scandaleuze onderwerpen als 'Mag een meisje dansen met een jongen?'. Nou ja, een treurigstemmende discussie is nog altijd beter dan helemaal geen discussie, zullen we maar zeggen. Ik vond een tekenend verhaal dat laat zien hoezeer mensen vandaag de dag nog beïnvloed worden door profetieën. Onder eenzelfde absurd lijstje ("Zangeressen en muziekinstrumenten zullen populair zijn" – nou, vaarwel lieve wereld!) staat deze reactie:
Het is verdorie niet eerlijk. Als ik zeer overtuigend betoog dat de mensheid binnen afzienbare tijd door oppermachtige robots verpletterd zal worden, kijken mensen me meewarig aan, zo van "het leek altijd zo'n slimme jongen, moet je hem nu horen". Ondertussen kondigen de religies dingen aan die niets van doen hebben met de realiteit en daarom nooit zullen gebeuren, en heeft iedereen daar respect voor! Alle gekheid op een stokje, het is heel makkelijk om buitengewone dingen over de toekomst te zeggen, zeker als je er geen tijdstip aan verbindt. 'Aan het einde der tijden', komaan zeg. 'Niemand kent het uur of de dag'. Jezelf indekken, heet dat. Vaagheid is een teken dat mensen eigenlijk niet weten waar ze het over hebben.
Wat ook bijdraagt aan de verwarring is het gebruik van numerologie en sterk symbolische taal, en de schrijver van Openbaringen was niet vies van beide. Neem zijn beest met tien horens en zeven koppen. Zo'n gedrocht kan door de eeuwen heen welgeteld op 2548 verschillende dingen slaan, van een statenbond zoals de EU (Hal Lindsey) tot een nare wiskundeleraar (ik). Elk tijdperk kan er zijn eigen betekenis aan geven en elke argumentatie is evenveel waard. Maar al die geheimzinnige beeldspraak en dat gegoochel met getallen zijn niet eens echt nodig, want een onvervulde profetie betekent niet het einde van een geloof.
De sektes die in het verleden wat meer lef toonden en een specifieke datum en gebeurtenis durfden te noemen, kwamen dan wel stuk voor stuk bedrogen uit, maar dankzij het fenomeen van cognitieve dissonantie versterkte deze traumatische gebeurtenis hun geloof juist vaak. Als een profetie niet is uitgekomen, ervaren gelovigen een conflict (dissonantie) tussen wat ze vurig geloven en wat ze in feite zien gebeuren. Er wordt vervolgens naarstig een verklaring gezocht die dat vervelende gevoel kan opheffen. Een voorbeeld daarvan is: "De goden/aliens/whoever hebben ons gespaard zodat we meer ongelovigen kunnen redden!". Misschien motiveerde dat wel de druk evangeliserende apostelen in de begindagen van het christendom, toen bleek dat hun overtuiging dat Jezus spoedig – zelfs tijdens hun leven – weer terug zou komen, niet klopte.
Iets dat zo flexibel is als een religieuze profetie legt niet zomaar het loodje. Er wordt door christenen al 2000 jaar uitgezien naar de Laatste Dag, met pieken rond eeuw- en millenniumwisselingen (vooral rond het jaar 1000 liep de spanning schijnbaar hoog op), maar verdwijnen doet het idee van de Apocalyps niet. Mensen grijpen elke herinterpretatie, elke strohalm aan. Die van het tegenwoordige christendom heet 'genadetijd'. Het zou me niet verbazen als men over 1000 jaar nog tevergeefs uitkijkt naar de wederkomst. "Wat een genade," zullen gelovigen zeggen, "God geeft de mensheid al 3000 jaar de tijd om zich te bekeren!"
Zulke denkbeelden roepen bij mij een fundamentele vraag op: waarom geloven mensen in dingen die op anderen overkomen als volslagen onzin? Het antwoord daarop interesseert me, omdat het veel zegt over álle mensen, inclusief mijzelf. Omdat (religieuze) ideeën zoveel invloed hebben, vind ik het de moeite waard om uit te zoeken hoe ze tot stand komen en hoe ze blijven voortbestaan. Vooral wanneer de realiteit iets anders lijkt te zeggen. Apocalyptische denkbeelden hebben mijn speciale aandacht vanwege hun spannende geschiedenis en hun voortdurende invloed, zelfs in de politiek.
Onlangs heb ik vanuit de VS het boek Chaos, Order and the World to Come ontvangen, over de oorsprong van apocalyptisch denken. Die ligt blijkbaar in het Zoroastrianisme, een vroege monotheïstische godsdienst die het jodendom en later het christendom heeft beïnvloed. Ik wil zo snel mogelijk daarna A History of the End of the World gaan lezen, dat met name ingaat op hoe de eindtijdverwachting in het christendom en de politiek werd en wordt vormgegeven. Dan heb ik nog mijn begerige oog laten vallen op When Prophecy Never Fails, waarin een onderzoekster van Oxford University o.a. verhaalt hoe de leden van een UFO-sekte omgingen met de, inderdaad, onjuiste profetie dat er in 2001 ruimteschepen zouden landen.
Eindeloos boeiende materie, waar ik nog veel meer over zou willen zeggen, ware het niet dat dit stukje nu al veel te lang is. In plaats daarvan zou ik ter afsluiting zelf nog een voorspelling willen doen. *schraapt keel*
Voorwaar, aan het Einde der Tijden zal de maan in een sinaasappel veranderen, waarna deze weblog op wonderbaarlijke wijze meer dan drie lezers zal hebben. En die overtuiging heb je te respecteren!
Kijk maar eens naar deze lijst van tekenen dat het Einde der Tijden nabij is. Ik kom hem in veel vormen op het internet tegen en dat doet vermoeden dat de inhoud binnen de Islam redelijk geaccepteerd is. Vooral nummer 30 is een klassieker: "Dat iemand via een stok (of een dergelijke vorm) zijn familie op de hoogte brengt dat hij thuis komt" zou slaan op het gebruik van mobiele telefoons. Dat doet me denken aan Hal Lindsey's interpretatie van de dodelijke sprinkhanen in het bijbelboek Openbaringen. Volgens deze populaire profetiespecialist heeft Johannes het eigenlijk over gevechtshelikopters. Echt.
Geprikkeld door dit smeuïge materiaal ging ik op zoek naar meer en kwam op forums.marokko.nl terecht. Het is de moeite waard om daar eens rond te kijken, als de server tenminste niet overbelast is. Je zult vele discussies aantreffen over scandaleuze onderwerpen als 'Mag een meisje dansen met een jongen?'. Nou ja, een treurigstemmende discussie is nog altijd beter dan helemaal geen discussie, zullen we maar zeggen. Ik vond een tekenend verhaal dat laat zien hoezeer mensen vandaag de dag nog beïnvloed worden door profetieën. Onder eenzelfde absurd lijstje ("Zangeressen en muziekinstrumenten zullen populair zijn" – nou, vaarwel lieve wereld!) staat deze reactie:
soennia - 05-04-2002, 14:55Ik hoor Christoffel Columbus grinniken in zijn graf. Die werd in 1504 onvriendelijk ontvangen door de inheemse bevolking van Jamaica. Deze indianen wilden hem en zijn mannen op een gegeven moment geen voedsel meer geven, dus zei Christoffel dat God boos was en in de nacht van 29 februari een onheilspellend teken zou geven. Die ouwe snoodaard had namelijk in een almanak gelezen dat er die nacht een heuse maansverduistering zou zijn. Het ordinaire natuurfenomeen miste zijn effect niet en de volgende dag waren de inheemsen plotseling een stuk vriendelijker.
Ja dat met die zonsverduistering heb ik toen ook meegemaakt in Marokko. (...) Ieder was natuurlijk erg bang, dat vergeet ik nooit meer. Maar inderdaad ik hoorde mensen echt zeggen van: "Oh, de wereld vergaat en we hebben niet eens een dag in ons leven gebid (sic), hoe moet dat verder". Op dat moment gingen mensen echt heel anders denken. (...)
Het is verdorie niet eerlijk. Als ik zeer overtuigend betoog dat de mensheid binnen afzienbare tijd door oppermachtige robots verpletterd zal worden, kijken mensen me meewarig aan, zo van "het leek altijd zo'n slimme jongen, moet je hem nu horen". Ondertussen kondigen de religies dingen aan die niets van doen hebben met de realiteit en daarom nooit zullen gebeuren, en heeft iedereen daar respect voor! Alle gekheid op een stokje, het is heel makkelijk om buitengewone dingen over de toekomst te zeggen, zeker als je er geen tijdstip aan verbindt. 'Aan het einde der tijden', komaan zeg. 'Niemand kent het uur of de dag'. Jezelf indekken, heet dat. Vaagheid is een teken dat mensen eigenlijk niet weten waar ze het over hebben.
Wat ook bijdraagt aan de verwarring is het gebruik van numerologie en sterk symbolische taal, en de schrijver van Openbaringen was niet vies van beide. Neem zijn beest met tien horens en zeven koppen. Zo'n gedrocht kan door de eeuwen heen welgeteld op 2548 verschillende dingen slaan, van een statenbond zoals de EU (Hal Lindsey) tot een nare wiskundeleraar (ik). Elk tijdperk kan er zijn eigen betekenis aan geven en elke argumentatie is evenveel waard. Maar al die geheimzinnige beeldspraak en dat gegoochel met getallen zijn niet eens echt nodig, want een onvervulde profetie betekent niet het einde van een geloof.
De sektes die in het verleden wat meer lef toonden en een specifieke datum en gebeurtenis durfden te noemen, kwamen dan wel stuk voor stuk bedrogen uit, maar dankzij het fenomeen van cognitieve dissonantie versterkte deze traumatische gebeurtenis hun geloof juist vaak. Als een profetie niet is uitgekomen, ervaren gelovigen een conflict (dissonantie) tussen wat ze vurig geloven en wat ze in feite zien gebeuren. Er wordt vervolgens naarstig een verklaring gezocht die dat vervelende gevoel kan opheffen. Een voorbeeld daarvan is: "De goden/aliens/whoever hebben ons gespaard zodat we meer ongelovigen kunnen redden!". Misschien motiveerde dat wel de druk evangeliserende apostelen in de begindagen van het christendom, toen bleek dat hun overtuiging dat Jezus spoedig – zelfs tijdens hun leven – weer terug zou komen, niet klopte.
Iets dat zo flexibel is als een religieuze profetie legt niet zomaar het loodje. Er wordt door christenen al 2000 jaar uitgezien naar de Laatste Dag, met pieken rond eeuw- en millenniumwisselingen (vooral rond het jaar 1000 liep de spanning schijnbaar hoog op), maar verdwijnen doet het idee van de Apocalyps niet. Mensen grijpen elke herinterpretatie, elke strohalm aan. Die van het tegenwoordige christendom heet 'genadetijd'. Het zou me niet verbazen als men over 1000 jaar nog tevergeefs uitkijkt naar de wederkomst. "Wat een genade," zullen gelovigen zeggen, "God geeft de mensheid al 3000 jaar de tijd om zich te bekeren!"
Zulke denkbeelden roepen bij mij een fundamentele vraag op: waarom geloven mensen in dingen die op anderen overkomen als volslagen onzin? Het antwoord daarop interesseert me, omdat het veel zegt over álle mensen, inclusief mijzelf. Omdat (religieuze) ideeën zoveel invloed hebben, vind ik het de moeite waard om uit te zoeken hoe ze tot stand komen en hoe ze blijven voortbestaan. Vooral wanneer de realiteit iets anders lijkt te zeggen. Apocalyptische denkbeelden hebben mijn speciale aandacht vanwege hun spannende geschiedenis en hun voortdurende invloed, zelfs in de politiek.
Onlangs heb ik vanuit de VS het boek Chaos, Order and the World to Come ontvangen, over de oorsprong van apocalyptisch denken. Die ligt blijkbaar in het Zoroastrianisme, een vroege monotheïstische godsdienst die het jodendom en later het christendom heeft beïnvloed. Ik wil zo snel mogelijk daarna A History of the End of the World gaan lezen, dat met name ingaat op hoe de eindtijdverwachting in het christendom en de politiek werd en wordt vormgegeven. Dan heb ik nog mijn begerige oog laten vallen op When Prophecy Never Fails, waarin een onderzoekster van Oxford University o.a. verhaalt hoe de leden van een UFO-sekte omgingen met de, inderdaad, onjuiste profetie dat er in 2001 ruimteschepen zouden landen.
Eindeloos boeiende materie, waar ik nog veel meer over zou willen zeggen, ware het niet dat dit stukje nu al veel te lang is. In plaats daarvan zou ik ter afsluiting zelf nog een voorspelling willen doen. *schraapt keel*
Voorwaar, aan het Einde der Tijden zal de maan in een sinaasappel veranderen, waarna deze weblog op wonderbaarlijke wijze meer dan drie lezers zal hebben. En die overtuiging heb je te respecteren!
- label:
geest
Mooie post wederom, mijn complimenten.
BeantwoordenVerwijderenUiteraard zal ik er met vreugde op reageren. Over de islamitische eindtijdverwachting weet ik alleen wat jij mij er over hebt verteld. Dat vind ik erg interessant.
Over de christelijke verwachting kan ik je wel iets meer vertellen, al vermoed ik dat jouw kennis mijn kennis ook hier verre te boven
gaat.
Een onvervulde profetie betekent denk ik het einde van een bepaald geloof. Het oorspronkelijke geloof zal in ieder geval moeten worden aangepast.
Een nog niet vervulde profetie is geen reden om het oorspronkelijke geloof aan de kant te zetten. Dat is volgens mij wat met de christelijke verwachting van de wederkomst van Jezus aan de hand is.
Het is inderdaad wel opvallend dat over het tijdstip van de terugkomst vaagheid heerst. Zelfs Jezus, die zich uitgeeft als de eerste zoon van God, geeft aan dat hij het tijdstip niet kent. Het feit dat zelfs hij het niet weet, zou mijns inziens christenen wel tot enige bescheidenheid mogen aanzetten wat betreft de kennis over het tijdstip van terugkomst.
Je hebt ook gelijk dat de apostelen er rekening mee hielden dat Jezus tijdens hun leven terug zou komen. Je suggereert dat hun teleurgestelde verwachtingen tot evangelisatie-activiteiten hebben geleid. Dit lijkt me een erg onwaarschijnlijke visie. Ten eerste schrijven de apostelen zelf, dat zij juist door de aanstaande terugkomst worden gemotiveerd om zuiver te leven en het evangelie te verspreiden. Ten tweede waren de apostelen die jij en ik nog kunnen lezen, helemaal nog niet teleurgesteld, maar leefden nog in die verwachting. Anders hadden zij dat nooit opgeschreven!
Jouw these dat christenen telkens herinterpretaties aangrijpen klopt niet. Je verwijst naar het begrip 'genadetijd' als de nieuwste variant. Zo nieuw is deze variant niet, we kunnen dit idee al in de geschriften van het Nieuwe Testament terugvinden. Geen herinterpretatie dus, maar nog steeds hetzelfde verhaal.
Dat brengt mij bij vandaag de dag en bij mijzelf. Ik kan in de boeken van het nieuwe testament met volle instemming lezen, dat de terugkomst van Jezus aanstaande is - met andere woorden: het zou morgen al kunnen gebeuren. Er is niets meer wat de terugkomst in de weg staat. Aan de verwachting is in 2000 jaar niets veranderd. We weten nog steeds niet wanneer het zal zijn, maar we weten ook nog steeds dat het elk moment kan plaatsvinden. Juist dat zet ons aan tot het verspreiden van de goede boodschap, dat God de mensen op dit moment een weg geeft om zich met God te verzoenen en dat niets in de weg staat om die weg te gaan.
Ik had kunnen weten dat je de zwakkere formuleringen in mijn post zou vinden. En toch weer complimenten! Ontroerend.
BeantwoordenVerwijderenEen onvervulde profetie betekent denk ik het einde van een bepaald geloof. Het oorspronkelijke geloof zal in ieder geval moeten worden aangepast.
Oké, maar een aanpassing betekent niet per se het einde van een geloofssysteem. Een voorbeeld is het 'rekken' van de genadetijd. Dat zie ik als een herinterpretatie. In het stukje lijk ik inderdaad te zeggen dat het een nieuwe vondst is. Dat vind ik dus niet.
Je suggereert dat hun teleurgestelde verwachtingen tot evangelisatie-activiteiten hebben geleid. Dit lijkt me een erg onwaarschijnlijke visie.
De kans is inderdaad klein dat enkel die onvervulde verwachting ze dreef. De kans is groter dat het een grote motiverende rol heeft gespeeld.
De reden dat we die teleurstelling niet zien (en we de evangeliën hebben), is juist door dat proces van cognitieve dissonantie. Het maskeert met succes de twijfel. Die stelling heeft wel haken en ogen (waarom zien we bijv. geen tekenen van de teleurstelling voor de c.d. volledig in werking treedt?), maar is ook niet vergezocht, vind ik.
Dat brengt mij bij vandaag de dag en bij mijzelf. [en de rest vd alinea]
Ik weet ongeveer hoe je de genadetijd beleeft, ik heb er ook in geloofd. Ik vind het nu alleen een vreemd begrip. De hints van Jezus dat zijn terugkomst zeer spoedig plaats zal vinden worden (al door Petrus) afgezwakt, en zowel het plaatsvinden van de Wederkomst als het uitblijven ervan zijn acceptabel en tekenen van Gods goedheid. Zo kan de genadetijd tot in het oneindige gerekt worden, zolang er maar mensen zijn die er onvoorwaardelijk in blijven geloven. Ik denk dat sommige christenen dat ook beseffen en daarom naarstig speuren naar de tekenen van een aanstaande Wederkomst. Maar de meeste zijn zo symbolisch neergepend dat ze een weldenkend mens weinig perspectief bieden.
Blijven over de belofte en de hoop. Een welgemeend 'petje af' dat je daar genoeg aan hebt!