Een stap te ver

Richard Dawkins zegt af en toe interessante dingen over wetenschap, biologie en (al dan niet geïnstutionaliseerde) irrationaliteit. Hij is echter ook het levende bewijs dat generalisatie en zwart-witdenken op de loer liggen als je je met zulke onderwerpen bezighoudt. Ik stuitte op een mooi staaltje tendentieus taalgebruik van onze überatheïst.

Door in dit artikel uit 1993 in de een-na-laatste alinea religieuze fundamentalisten als voorbeeld te nemen van types die technologie willen misbruiken om rivalen te vernietigen, bekijk je als lezer ook het slot van het artikel in dat licht. Dus de “selfish, greedy, intolerant and violent things” in de volgende alinea worden dan door gevaarlijke gelovigen gedaan, zodat de rationele lieden zich dan kunnen toeleggen op “[solving] the world’s problems”.

Maar als we alleen al kijken naar de atoombom, het summum van technologische vernietiging, wordt Dawkins' partijdigheid zichtbaar. Het waren toch immers geen enge religieuze fundamentalisten die dat wapen ontwikkelden en toepasten? Integendeel, het waren gerespecteerde, overwegend seculiere wetenschappers die werkten in het wetenschappelijk meest vooruitstrevende land ter wereld, de VS. Ongetwijfeld doelt Dawkins mede op dat land als hij schrijft dat “societies with the scientific know-how and the civilised values necessary to develop the technologies” die technische kennis voor zichzelf moeten houden. Ik weet het niet hoor, maar ik vond veel “values” van de Amerikaanse overheid de afgelopen decennia niet echt “civilised”.

Daarbij kenden de 20e en 21e eeuw maar weinig veldslagen die om puur religieuze redenen werden uitgevochten, laat staan waarbij moderne technologie een rol speelde. Dit in tegenstelling tot onder meer WOII, de Vietnamoorlog, de Golfoorlog en de oorlog in Irak, waarin door de moderne, geseculariseerde (tenminste, op politiek niveau) westerse landen geen mogelijkheid onbenut werd gelaten om hightech wapens met vernietigend resultaat uit te testen. Waarom Dawkins dan toch sektarisch geweld als voorbeeld neemt? Het simpele antwoord: om fundamentalisten als boemannen af te schilderen in een poging om religie als geheel in het beklaagdenbankje te zetten. Blijkbaar weegt zijn anti-religieuze agenda te zwaar om genuanceerder en ja, eerlijker, te zijn.

Omdat Dawkins 16 jaar later weinig veranderd is (zelfs sprookjes moeten eraan geloven!), zou iemand deze boze man eens het volgende moeten vragen:

“In your arguments against religion do you examine the best in religion? After all, you look to the best in humanity in your humanism...”
— Mark Vernon in Teach Yourself Humanism