Recensie: Das Weisse Band
De intelligentste film die ik de afgelopen weken zag, was toch wel de nieuwste van de Oostenrijker Michael Haneke. Wie zijn films kent, weet dat hij de kijker het liefst een ongemakkelijke kijkervaring biedt; zijn laatste, waarvan de volledige titel Das weisse Band - Eine deutsche Kindergeschichte (trailer) luidt, vormt geen uitzondering op die regel.
In stemmig zwart-wit schildert Haneke het leven in een Duits boerendorp omtrent 1913. Een idyllische setting, maar vanaf het begin hangt er een donkere schaduw over de film. Vreemde, wrede ongelukken zetten het dorp op z'n kop: een ruiter struikelt met paard en al over een verborgen touw, een schuur wordt in brand gestoken, twee kinderen ondergaan een brute foltering. Wer tut denn so etwas, verdammt noch mal? Gaandeweg wordt duidelijk dat achter de sympathieke façade van de volwassen dorpsbewoners minder fijne karakters schuil gaan en dat de kinderen iets met de 'ongelukken' te maken hebben.
Net als in zijn grandiose Caché probeert Haneke de kijker aan het denken te zetten over de morele staat van de maatschappij. Dat doet hij zo subtiel en understated, dat de roestige tandwieltjes in m'n knar pas een paar uur na de film begonnen te draaien. Toen begreep ik ook pas hoe krachtig de boodschap van Haneke is en hoeveel nieuwe inzichten je als kijker op kunt doen. Ik haalde zelf de volgende morele lessen uit de film (je dient de opgeheven vinger en de bulderende stem er zelf bij te denken):
• Les I: Het gedrag van kinderen zegt meer over ons volwassenen dan we zouden willen.
Erkennen dat een nieuwe generatie op sociaal gebied slecht functioneert of zelfs 'kwaadaardig' is, is erkennen dat wijzelf in morele zin hebben gefaald, dat een belangrijke reden van ons bestaan –het grootbrengen van onze kinderen– één groot fiasco is. We ontkennen zoiets liever, zoals de dominee in de film doet als hij achter de waarheid komt, en wijzen als gemeenschap liever naar een zondebok.
• Les II: Oorlogsagressie is een gevolg van moreel bankroet.
Het is veelzeggend dat Das Weisse Band eindigt met het begin van de Eerste Wereldoorlog. Is het creëren van gemeenschappelijke vijanden (zondebokken) niet de ultieme manier om de aandacht van grote sociale problemen aan het thuisfront af te leiden? Misschien is de ongewuste gedachte daarbij dat iedereen na de strijd weer met een schone lei kan beginnen. Oorlog als een soort 'reset' van de onderlinge verhoudingen. De link naar WO II en het lot van de joden is makkelijk te leggen. Wilden de Duitsers zich ontdoen van de sociale spanningen van de jaren dertig?
Een mogelijk veelzeggend detail, dat me tijdens het typen pas te binnen schoot: de verteller, die in de film een jaar of dertig is, zegt in de voice-over dat hij zijn herinneringen over de gebeurtenissen in het dorp wil vertellen, omdat ze "mogelijk een verhelderend licht werpen op veel ontwikkelingen in dit land." Hij klinkt op leeftijd, zeker zeventig (de verteller is volgens IMDb 76 jaar oud). Laat WO II dan net zijn afgelopen. Is de vertelling zijn poging een verklaring te zoeken voor de gekte van de afgelopen jaren? Ik denk het wel.
• Les III: Volwassenen beseffen niet wat voor effect hun hypocriete levenswijze op kinderen heeft.
Laat staan dat ze kunnen voorzien wat voor morbide daden ze ermee ontlokken. Zeker als de ouders hun kinderen dezelfde manier van leven opleggen met behulp van strenge en principiële regels, zoals in de film gebeurt. Daarmee zit er in Das Weisse Band ook kritiek op onze normen- en waardenstelsels, en daarmee onze religies. De goedbedoelende, maar uiteindelijk falende dominee staat daar symbool voor. Ook deze morele les komt niet uit de lucht vallen: beide wereldoorlogen (en het nazisme) werden voortgebracht door grotendeels christelijke naties. In the parlance of our times: een dikke FAIL voor het geloof! Gelukkig is de film geen simplistische aanval op het christendom, al denkt een enkele schuimbekkende recensent op IMDb daar anders over.
Ik laat mijn opgeheven vingertje weer zakken, want mijn arm wordt wat stijf en bovendien type ik met mijn wijsvinger. Zoals altijd weet Haneke zijn boodschap efficiënt en subtiel te brengen. Ondanks de parade aan karakters lijken scènes niet gehaast, terwijl de film niet eens relatief lang duurt (144 minuten). Wat betreft acteerprestaties is er bijna geen valse noot te bekennen, zelfs niet bij de kinderen. De regisseur neemt de kijker serieus, al ligt de boodschap er soms toch iets te dik bovenop. Misschien om een maatschappijkritische zwart-wit film over het historische platteland toch wat aantrekkelijker te maken.
Dit is één van de weinige films die interessanter en entertainender is ná het kijken. Dat moet wat mij betreft geen trend worden, maar het werkt in dit geval wel; tijdens de 144 minuten heb ik me absoluut niet verveeld. Vrolijk word je niet van dit plattelandsdrama met een donker randje, maar dat hoeft ook niet. Toch kunnen mensen met een kinderwens misschien beter een andere film kiezen...
In stemmig zwart-wit schildert Haneke het leven in een Duits boerendorp omtrent 1913. Een idyllische setting, maar vanaf het begin hangt er een donkere schaduw over de film. Vreemde, wrede ongelukken zetten het dorp op z'n kop: een ruiter struikelt met paard en al over een verborgen touw, een schuur wordt in brand gestoken, twee kinderen ondergaan een brute foltering. Wer tut denn so etwas, verdammt noch mal? Gaandeweg wordt duidelijk dat achter de sympathieke façade van de volwassen dorpsbewoners minder fijne karakters schuil gaan en dat de kinderen iets met de 'ongelukken' te maken hebben.
Net als in zijn grandiose Caché probeert Haneke de kijker aan het denken te zetten over de morele staat van de maatschappij. Dat doet hij zo subtiel en understated, dat de roestige tandwieltjes in m'n knar pas een paar uur na de film begonnen te draaien. Toen begreep ik ook pas hoe krachtig de boodschap van Haneke is en hoeveel nieuwe inzichten je als kijker op kunt doen. Ik haalde zelf de volgende morele lessen uit de film (je dient de opgeheven vinger en de bulderende stem er zelf bij te denken):
• Les I: Het gedrag van kinderen zegt meer over ons volwassenen dan we zouden willen.
Erkennen dat een nieuwe generatie op sociaal gebied slecht functioneert of zelfs 'kwaadaardig' is, is erkennen dat wijzelf in morele zin hebben gefaald, dat een belangrijke reden van ons bestaan –het grootbrengen van onze kinderen– één groot fiasco is. We ontkennen zoiets liever, zoals de dominee in de film doet als hij achter de waarheid komt, en wijzen als gemeenschap liever naar een zondebok.
• Les II: Oorlogsagressie is een gevolg van moreel bankroet.
Het is veelzeggend dat Das Weisse Band eindigt met het begin van de Eerste Wereldoorlog. Is het creëren van gemeenschappelijke vijanden (zondebokken) niet de ultieme manier om de aandacht van grote sociale problemen aan het thuisfront af te leiden? Misschien is de ongewuste gedachte daarbij dat iedereen na de strijd weer met een schone lei kan beginnen. Oorlog als een soort 'reset' van de onderlinge verhoudingen. De link naar WO II en het lot van de joden is makkelijk te leggen. Wilden de Duitsers zich ontdoen van de sociale spanningen van de jaren dertig?
Een mogelijk veelzeggend detail, dat me tijdens het typen pas te binnen schoot: de verteller, die in de film een jaar of dertig is, zegt in de voice-over dat hij zijn herinneringen over de gebeurtenissen in het dorp wil vertellen, omdat ze "mogelijk een verhelderend licht werpen op veel ontwikkelingen in dit land." Hij klinkt op leeftijd, zeker zeventig (de verteller is volgens IMDb 76 jaar oud). Laat WO II dan net zijn afgelopen. Is de vertelling zijn poging een verklaring te zoeken voor de gekte van de afgelopen jaren? Ik denk het wel.
• Les III: Volwassenen beseffen niet wat voor effect hun hypocriete levenswijze op kinderen heeft.
Laat staan dat ze kunnen voorzien wat voor morbide daden ze ermee ontlokken. Zeker als de ouders hun kinderen dezelfde manier van leven opleggen met behulp van strenge en principiële regels, zoals in de film gebeurt. Daarmee zit er in Das Weisse Band ook kritiek op onze normen- en waardenstelsels, en daarmee onze religies. De goedbedoelende, maar uiteindelijk falende dominee staat daar symbool voor. Ook deze morele les komt niet uit de lucht vallen: beide wereldoorlogen (en het nazisme) werden voortgebracht door grotendeels christelijke naties. In the parlance of our times: een dikke FAIL voor het geloof! Gelukkig is de film geen simplistische aanval op het christendom, al denkt een enkele schuimbekkende recensent op IMDb daar anders over.
Ik laat mijn opgeheven vingertje weer zakken, want mijn arm wordt wat stijf en bovendien type ik met mijn wijsvinger. Zoals altijd weet Haneke zijn boodschap efficiënt en subtiel te brengen. Ondanks de parade aan karakters lijken scènes niet gehaast, terwijl de film niet eens relatief lang duurt (144 minuten). Wat betreft acteerprestaties is er bijna geen valse noot te bekennen, zelfs niet bij de kinderen. De regisseur neemt de kijker serieus, al ligt de boodschap er soms toch iets te dik bovenop. Misschien om een maatschappijkritische zwart-wit film over het historische platteland toch wat aantrekkelijker te maken.
Dit is één van de weinige films die interessanter en entertainender is ná het kijken. Dat moet wat mij betreft geen trend worden, maar het werkt in dit geval wel; tijdens de 144 minuten heb ik me absoluut niet verveeld. Vrolijk word je niet van dit plattelandsdrama met een donker randje, maar dat hoeft ook niet. Toch kunnen mensen met een kinderwens misschien beter een andere film kiezen...
Interessante recensie, ik wil hem graag gaan zien als ik dit lees.
BeantwoordenVerwijderenDe dikke FAIL voor het geloof wil ik natuurlijk weer relativeren. De wereldoorlogen werden inderdaad voornamelijk veroorzaakt door christelijke naties. Maar, de nazistische ideologie was eerder atheïstisch / heidens (Germaans) dan christelijk, en in WO I speelde religie voorzover ik weet geen cruciale rol, daar was nationalisme eerder motiverend. Interessant is ook dat een deel van het verzet binnen Duitsland voortkwam uit een christelijke overtuiging (zie bijvoorbeeld de prachtige film Sophie Scholl).
Voor mij persoonlijk staat het oorspronkelijke christen zijn haaks op de christelijke samenleving, ook op een hedendaagse 'christen-democratische' samenleving. Dat christendom een fail is wisten we toch in elk geval na de kruistochten al?
Je hebt gelijk, het was allemaal niet zo zwart-wit.
BeantwoordenVerwijderenEchterrr, het nazisme kwam echt niet op in een land dat bij wijze van spreken al generaties lang goddeloos was. Ik vind dat je Engeland, Frankrijk, Duitsland, het Duitse Keizerrijk etc. echt wel christelijke naties kon noemen. Als dat geen landen met een christelijke volksaard waren, welke naties hadden die dan wel? De leiders voeren toen wel meer een eigen koers, zeker bij WO I, dat dan wel weer, maar het nazisme genoot toch brede steun onder de bevolking.
De film gaat trouwens niet zozeer over de FAILbaarheid (lol) van religie, maar veel meer over de hypocrisie en schijnheiligheid die er vaak hand in hand mee gaat.
Nee daar ben ik het toch mee eens dat het christelijke naties / samenlevingen waren? Veel mensen die het naziregime actief of passief steunden zaten zondags netjes in de kerkbanken, zou eigenlijk geen cijfers weten, ook niet hoe hoog het kerkbezoek in Duitsland in die tijd lag (in NL vast heel hoog, en wij hebben geen beste reputatie, volgens mij omdat er de meeste Joden hier weggehaald zijn, of de meeste collaborateurs, of wat was het ook alweer?)
BeantwoordenVerwijderenIk weet alleen dat in mijn geboortedorp de meeste onderduikers per hoofd van de bevolking verbleven. Dat verklaart ook meteen mijn onbaatzuchtige en nobele inborst.
BeantwoordenVerwijderenPrima recensie. Ik heb m gezien en het is echt zo'n film waar je pas na een tijdje iets van kan gaan vinden. De drie morele lessen zal ik eveneens eens laten bezinken :-)
BeantwoordenVerwijderenIk vond de recensie waarin het jongetje 's nachts door het huis loopt op zoek naar zijn zus en vader geweldig goed. Zo subtiel, zo goed, zo overdonderend.
Recensie? Moment zal je wel bedoelen :)! En om te reageren op Ruben en Harmen: alles moet je wel in zijn tijdsgeest zetten en niet alles door elkaar beginnen smijten! ten eerste, zelfs al was het Christendom er niet, dan nog zouden er oorlogen zijn/geweest zijn en misschien zelfs veel meer! De mens is en blijft het vreselijkste beest en het Christendom is een POGING om dit te temperen, niet dat dit altijd lukt....
BeantwoordenVerwijderen