Processor for President!
Er hangen verdonkere wolken boven de vaderlandse politiek, en wilderse beesten struinen rond in het Haagse bos. Nobele politieke idealen worden verduisterd door nationalisme, machtswellust en ander onverantwoordelijk menselijk gedrag. Het is beter dat we ons mede laten besturen door machines. Het is tijd voor een mekhanocratie*!
Nee, deze opvallende stelling is niet het product van verdovende middelen of acute waanzin. Werp met mij een blik in de krant laat en zie dat het bittere ernst is. Overal in de wereld is de politiek doordrenkt van onkunde en onverantwoordelijkheid. Corruptie, vriendjespolitiek, xenofobie, onderdrukking, fundamentalisme, agressief machtsvertoon en regelrecht wanbestuur zijn aan de orde van de dag. Hele landen worden op een stompzinnige wijze bestuurd, en dan heb ik het nog niet eens over de wereld als geheel. Écht globaal denken is helaas nog toekomstmuziek. Er zijn landen waar het beleid deels neerkomt op het pleasen van de diepreligieuze achterban. Het doel lijkt niet het welzijn van het land met al haar burgers te zijn, of een goede verstandhouding met andere landen, maar het koste wat kost doordrukken van de eigen visie. Ook in Nederland ontkomen we niet aan populistische en irrationele politiek. Geertje Wilders behoeft geen uitleg met zijn eenzijdige tirades, maar ook regeringspartij ChristenUnie kan er wat van.
Verantwoordelijkheden
Ook op 'organisatorisch' niveau valt er veel te verbeteren. Wij mensen lijken het gezamenlijke aardse bestaan nog lang niet te kunnen managen. De belangrijkste reden: er zijn gewoonweg teveel variabelen op een planeet met 6,6 miljard bewoners. En dan heb ik het nog niet eens over de ontelbare andere belangrijke factoren, zoals bedrijven en sociale bewegingen van allerlei slag. De mensheid is niet opgewassen tegen de enorme verantwoordelijkheden die kleven aan het besturen van een land middenin een dynamische wereld. En dat terwijl de risico's door overbevolking en technologische ontwikkelingen alleen maar toenemen in aantal en omvang. Aantasting van het milieu, het gevaar van pandemieën, biologische wapens en schaarste aan natuurlijke bronnen zijn maar enkele realistische voorbeelden. De belangen zijn te groot geworden om ons alleen door mensen met een beperkte visie en onvolledige blik op de problematiek te laten regeren. In gebieden waarin accuratesse en het nemen van snelle beslissingen van enorm belang is, wordt al vele jaren intensief gebruik gemaakt van computers. Denk aan de lucht- en ruimtevaart, het spoornet, het leger, zelfs in het ziekenhuis bij het bepalen van medicatie. Hoewel de computer al volop wordt gebruikt door beleidsmakers, is het verstandig om dit instrument een veel grotere rol te geven in politieke besluitvorming.
Functieomschrijving
Wat voor taken zou zo'n politieke supercomputer krijgen? Niet het bepalen van de globale koers van een land. Zoiets zal mensenwerk blijven, in ieder geval in het begin. Realistischer is het bepalen van de hoogte van belastingen. De machine zou berekenen wat op elk moment het beste percentage is door álle beschikbare economische informatie te analyseren en mee te laten wegen. Heel wat beter dan een president of minister die de belasting op een handig moment besluit te verlagen, bijvoorbeeld omdat de verkiezingen aanstaande zijn. Een ander voorbeeld is dat de machine het effect van een wetsvoorstel tot in detail kan simuleren en er vervolgens een positief of negatief advies aan verbindt. In een (veel) later stadium is het denkbaar dat de computer assisteert in het bepalen van de grotere lijnen. Privatisering, ja of nee? In welke sector van het bedrijfsleven gaan we investeren? Pakken we dat lastige land hard aan of met fluwelen handschoenen? Willen we betere betrekkingen met de VS of met Zuidoost-Azië? Hoe is dat ene internationale handelsconflict het beste op te lossen? Enkele actuele issues waar een computer zich over zou kunnen buigen. Emotieloos, nauwgezet, met ieders belang in het denkbeeldige achterhoofd.
Vier voorwaarden
Ik denk dat een gedeeltelijke mekhanocratie™ zeker mogelijk is. Er moet wel aan enkele voorwaarden voldaan worden om deze bestuursvorm te kunnen realiseren. Ten eerste moet de samenleving nog enkele tientallen jaren hetzelfde progressieve en pragmatische karakter behouden als nu het geval is in het Westen en in Zuidoost-Azië. Als het vooruitgangsdenken en de daaraan gekoppelde technologische ontwikkeling stagneren, ruimen kunstmatige intelligentie (KI) en andere vooruitstrevende (en controversiële) vakgebieden als eerste het veld. Ten tweede zijn er grote stappen op het gebied van KI noodzakelijk. Die zijn zeker op komst. Brain-building is helemaal hot in de wetenschap. Het ideaal is een kunstmatig brein dat op een 'natuurlijke' manier leert en zich op eigen initiatief uitbreidt. Door trial and error, net als een levend wezen. Alleen is de theoretische capaciteit en denksnelheid van zo'n brein bijna onbegrensd, zodat ze miljoenen malen slimmer en sneller dan ons kunnen worden. Artilects, noemt KI-wetenschapper Hugo de Garis ze, een samenvoeging van 'artificial' en 'intellects'.
Een derde en niet te onderschatten voorwaarde is dat het grote publiek positief staat tegenover besturende computers. Dit kan nog weleens een struikelblok blijken. Hoe vaak kiest een volk uit emotionele overwegingen niet voor iets dat eigenlijk slecht voor haar is? Kijk naar de steun die sommige duidelijk incapabele of kwaadwillende bestuurders krijgen in sommige landen. Eenmaal ingevoerd, dankzij overtuigende (emotionele!) argumenten, kunnen de zorgvuldige en rationele artilects daar een tegenwicht aan bieden. De vierde en laatste voorwaarde is dat politici deze nieuwe manier van regeren omarmen, ook al geven ze zo een deel van hun macht uit handen. Een menselijke medebestuurder kan het advies van een artilect niet enkel voor kennisgeving aannemen en er verder niets mee doen. Het advies is dus bindend, anders schiet de hele 'mekhanisering™' zijn doel voorbij. Ook niet onbelangrijk: de precieze plaats en rol van de computer zal in de grondwet verankerd moeten worden om de continuïteit en effectiviteit ervan te waarborgen.
Obstakels
Afgezien van de technologische uitdaging, zal het (deels) verlaten op het advies van een computer een grote stap zijn voor mensen. Het idee dat een onmenselijke, 'kille' verzameling van bits en bytes ons leven bepaalt, zal lang niet iedereen bevallen. Zelfs niet in een toekomst waarin computers nog meer dan nu een centrale rol zullen spelen in het dagelijks leven. En wat te denken van de bijna onvermijdelijke weerstand van religieuze mensen tegen mekhanocratie™? Velen geloven dat (landelijk) bestuur door het Opperwezen gesanctioneerd wordt. Het persoonlijk geloof van de leider speelt daarom een grote rol. Maar een machine heeft geen ziel en mag daarom niet een land besturen, zo zullen zij redeneren. Ook is niet ondenkbaar dat een artilect gaandeweg een welhaast goddelijke status toebedeeld krijgt door tevreden burgers. Waarom nog geloven in een goede, onfeilbare God als er één het land bestuurt? Een godsdienststrijd is het gevolg. De Garis voorspelt in zijn boek 'The Artilect War' dat de mensheid in twee kampen zal worden verdeeld: de Terrans, die traditioneel zijn en dingen bij het oude willen houden, en de Cosmists, progressieven die de artilects zullen omarmen. Uiteraard schaart hij zichzelf bij de laatsten. Het eindresultaat volgens pessimist De Garis: een gigantische oorlog. De ironie wil dat de man zelf een breinbouwer is en daarom bij voorbaat al wroeging heeft.
Gevaren
Niet alleen weerstand, maar ook een al te gretige omarming van mekhanocratie™ kan problemen opleveren. De eerste artilects zullen tamelijk afhankelijk zijn, maar op den duur kunnen ze steeds autonomer worden. Het risico is immers altijd aanwezig dat mensen in hun eeuwige zoektocht naar comfort en automatisering de artilects ook uitvoerende macht zullen geven. Dan wordt het adviseren echt beslíssen. In het ergste geval zullen de artilects ons op een gegeven moment niet meer naast zich dulden. Ze zullen vinden dat we te impulsief, dom en inefficiënt zijn en gewoonweg een groot gevaar vormen voor de lieve wereldvrede. Als het zover komt, is niet te voorspellen wat er zal gebeuren. Die enorme denkkracht moet niet tégen ons gebruikt worden. Als we niet zoals in The Matrix willen eindigen als levende Duracells, is het zaak om in de broncode, het DNA, van artilects hun taakomschrijving duidelijk vast te leggen. Misschien in de stijl van Isaac Asimovs drie robotwetten, als een soort heilig gebod: gij zult assisteren, niet leiden!
Tot slot
Dit alles is natuurlijk erg speculatief. Het breinbouwen staat nog in z’n kinderschoenen en het is ondenkbaar dat onpersoonlijke machines de regels zullen opstellen. De menselijke dominantie van de politiek is onaantastbaar. En toch... Langzaam maar zeker zullen kunstmatige intelligenties ons leven binnendringen en wij zullen langzaam aan ze wennen. Het dagelijks leven zal dankzij hun steeds soepeler en effectiever verlopen. Maar de politiek blijft achter, de kloof wordt groter. Gefrustreerd door het menselijk falen aan de top zullen we onze machinale meesters juichend welkom heten. Processor for President! Zullen ze ons het felbegeerde Utopia brengen... of de hel op aarde?
____________
* Van mekhane, het Griekse woord voor machine. ©Copyright: ik!
Nee, deze opvallende stelling is niet het product van verdovende middelen of acute waanzin. Werp met mij een blik in de krant laat en zie dat het bittere ernst is. Overal in de wereld is de politiek doordrenkt van onkunde en onverantwoordelijkheid. Corruptie, vriendjespolitiek, xenofobie, onderdrukking, fundamentalisme, agressief machtsvertoon en regelrecht wanbestuur zijn aan de orde van de dag. Hele landen worden op een stompzinnige wijze bestuurd, en dan heb ik het nog niet eens over de wereld als geheel. Écht globaal denken is helaas nog toekomstmuziek. Er zijn landen waar het beleid deels neerkomt op het pleasen van de diepreligieuze achterban. Het doel lijkt niet het welzijn van het land met al haar burgers te zijn, of een goede verstandhouding met andere landen, maar het koste wat kost doordrukken van de eigen visie. Ook in Nederland ontkomen we niet aan populistische en irrationele politiek. Geertje Wilders behoeft geen uitleg met zijn eenzijdige tirades, maar ook regeringspartij ChristenUnie kan er wat van.
Verantwoordelijkheden
Ook op 'organisatorisch' niveau valt er veel te verbeteren. Wij mensen lijken het gezamenlijke aardse bestaan nog lang niet te kunnen managen. De belangrijkste reden: er zijn gewoonweg teveel variabelen op een planeet met 6,6 miljard bewoners. En dan heb ik het nog niet eens over de ontelbare andere belangrijke factoren, zoals bedrijven en sociale bewegingen van allerlei slag. De mensheid is niet opgewassen tegen de enorme verantwoordelijkheden die kleven aan het besturen van een land middenin een dynamische wereld. En dat terwijl de risico's door overbevolking en technologische ontwikkelingen alleen maar toenemen in aantal en omvang. Aantasting van het milieu, het gevaar van pandemieën, biologische wapens en schaarste aan natuurlijke bronnen zijn maar enkele realistische voorbeelden. De belangen zijn te groot geworden om ons alleen door mensen met een beperkte visie en onvolledige blik op de problematiek te laten regeren. In gebieden waarin accuratesse en het nemen van snelle beslissingen van enorm belang is, wordt al vele jaren intensief gebruik gemaakt van computers. Denk aan de lucht- en ruimtevaart, het spoornet, het leger, zelfs in het ziekenhuis bij het bepalen van medicatie. Hoewel de computer al volop wordt gebruikt door beleidsmakers, is het verstandig om dit instrument een veel grotere rol te geven in politieke besluitvorming.
Functieomschrijving
Wat voor taken zou zo'n politieke supercomputer krijgen? Niet het bepalen van de globale koers van een land. Zoiets zal mensenwerk blijven, in ieder geval in het begin. Realistischer is het bepalen van de hoogte van belastingen. De machine zou berekenen wat op elk moment het beste percentage is door álle beschikbare economische informatie te analyseren en mee te laten wegen. Heel wat beter dan een president of minister die de belasting op een handig moment besluit te verlagen, bijvoorbeeld omdat de verkiezingen aanstaande zijn. Een ander voorbeeld is dat de machine het effect van een wetsvoorstel tot in detail kan simuleren en er vervolgens een positief of negatief advies aan verbindt. In een (veel) later stadium is het denkbaar dat de computer assisteert in het bepalen van de grotere lijnen. Privatisering, ja of nee? In welke sector van het bedrijfsleven gaan we investeren? Pakken we dat lastige land hard aan of met fluwelen handschoenen? Willen we betere betrekkingen met de VS of met Zuidoost-Azië? Hoe is dat ene internationale handelsconflict het beste op te lossen? Enkele actuele issues waar een computer zich over zou kunnen buigen. Emotieloos, nauwgezet, met ieders belang in het denkbeeldige achterhoofd.
Vier voorwaarden
Ik denk dat een gedeeltelijke mekhanocratie™ zeker mogelijk is. Er moet wel aan enkele voorwaarden voldaan worden om deze bestuursvorm te kunnen realiseren. Ten eerste moet de samenleving nog enkele tientallen jaren hetzelfde progressieve en pragmatische karakter behouden als nu het geval is in het Westen en in Zuidoost-Azië. Als het vooruitgangsdenken en de daaraan gekoppelde technologische ontwikkeling stagneren, ruimen kunstmatige intelligentie (KI) en andere vooruitstrevende (en controversiële) vakgebieden als eerste het veld. Ten tweede zijn er grote stappen op het gebied van KI noodzakelijk. Die zijn zeker op komst. Brain-building is helemaal hot in de wetenschap. Het ideaal is een kunstmatig brein dat op een 'natuurlijke' manier leert en zich op eigen initiatief uitbreidt. Door trial and error, net als een levend wezen. Alleen is de theoretische capaciteit en denksnelheid van zo'n brein bijna onbegrensd, zodat ze miljoenen malen slimmer en sneller dan ons kunnen worden. Artilects, noemt KI-wetenschapper Hugo de Garis ze, een samenvoeging van 'artificial' en 'intellects'.
Een derde en niet te onderschatten voorwaarde is dat het grote publiek positief staat tegenover besturende computers. Dit kan nog weleens een struikelblok blijken. Hoe vaak kiest een volk uit emotionele overwegingen niet voor iets dat eigenlijk slecht voor haar is? Kijk naar de steun die sommige duidelijk incapabele of kwaadwillende bestuurders krijgen in sommige landen. Eenmaal ingevoerd, dankzij overtuigende (emotionele!) argumenten, kunnen de zorgvuldige en rationele artilects daar een tegenwicht aan bieden. De vierde en laatste voorwaarde is dat politici deze nieuwe manier van regeren omarmen, ook al geven ze zo een deel van hun macht uit handen. Een menselijke medebestuurder kan het advies van een artilect niet enkel voor kennisgeving aannemen en er verder niets mee doen. Het advies is dus bindend, anders schiet de hele 'mekhanisering™' zijn doel voorbij. Ook niet onbelangrijk: de precieze plaats en rol van de computer zal in de grondwet verankerd moeten worden om de continuïteit en effectiviteit ervan te waarborgen.
Obstakels
Afgezien van de technologische uitdaging, zal het (deels) verlaten op het advies van een computer een grote stap zijn voor mensen. Het idee dat een onmenselijke, 'kille' verzameling van bits en bytes ons leven bepaalt, zal lang niet iedereen bevallen. Zelfs niet in een toekomst waarin computers nog meer dan nu een centrale rol zullen spelen in het dagelijks leven. En wat te denken van de bijna onvermijdelijke weerstand van religieuze mensen tegen mekhanocratie™? Velen geloven dat (landelijk) bestuur door het Opperwezen gesanctioneerd wordt. Het persoonlijk geloof van de leider speelt daarom een grote rol. Maar een machine heeft geen ziel en mag daarom niet een land besturen, zo zullen zij redeneren. Ook is niet ondenkbaar dat een artilect gaandeweg een welhaast goddelijke status toebedeeld krijgt door tevreden burgers. Waarom nog geloven in een goede, onfeilbare God als er één het land bestuurt? Een godsdienststrijd is het gevolg. De Garis voorspelt in zijn boek 'The Artilect War' dat de mensheid in twee kampen zal worden verdeeld: de Terrans, die traditioneel zijn en dingen bij het oude willen houden, en de Cosmists, progressieven die de artilects zullen omarmen. Uiteraard schaart hij zichzelf bij de laatsten. Het eindresultaat volgens pessimist De Garis: een gigantische oorlog. De ironie wil dat de man zelf een breinbouwer is en daarom bij voorbaat al wroeging heeft.
Gevaren
Niet alleen weerstand, maar ook een al te gretige omarming van mekhanocratie™ kan problemen opleveren. De eerste artilects zullen tamelijk afhankelijk zijn, maar op den duur kunnen ze steeds autonomer worden. Het risico is immers altijd aanwezig dat mensen in hun eeuwige zoektocht naar comfort en automatisering de artilects ook uitvoerende macht zullen geven. Dan wordt het adviseren echt beslíssen. In het ergste geval zullen de artilects ons op een gegeven moment niet meer naast zich dulden. Ze zullen vinden dat we te impulsief, dom en inefficiënt zijn en gewoonweg een groot gevaar vormen voor de lieve wereldvrede. Als het zover komt, is niet te voorspellen wat er zal gebeuren. Die enorme denkkracht moet niet tégen ons gebruikt worden. Als we niet zoals in The Matrix willen eindigen als levende Duracells, is het zaak om in de broncode, het DNA, van artilects hun taakomschrijving duidelijk vast te leggen. Misschien in de stijl van Isaac Asimovs drie robotwetten, als een soort heilig gebod: gij zult assisteren, niet leiden!
Tot slot
Dit alles is natuurlijk erg speculatief. Het breinbouwen staat nog in z’n kinderschoenen en het is ondenkbaar dat onpersoonlijke machines de regels zullen opstellen. De menselijke dominantie van de politiek is onaantastbaar. En toch... Langzaam maar zeker zullen kunstmatige intelligenties ons leven binnendringen en wij zullen langzaam aan ze wennen. Het dagelijks leven zal dankzij hun steeds soepeler en effectiever verlopen. Maar de politiek blijft achter, de kloof wordt groter. Gefrustreerd door het menselijk falen aan de top zullen we onze machinale meesters juichend welkom heten. Processor for President! Zullen ze ons het felbegeerde Utopia brengen... of de hel op aarde?
____________
* Van mekhane, het Griekse woord voor machine. ©Copyright: ik!
- label:
robots
Na het lezen van dit artikel voel ik me uitermate behoudend en ouderwets, en dat heeft deze keer niets met religie te maken. Wel met scepsis over de mogelijkheden van computers en de verwevenheid van wetenschap met juist die politieke idealen waar deze robots zich boven zouden moeten stellen. Wie gaat hen dan programmeren? Het 'afschaffen' van politiek, pakt altijd uit in het verbergen van de politieke visie van één domininant geworden opvatting.
BeantwoordenVerwijderenDe mensheid niet opgewassen om de hele wereld te besturen? Ik denk het wel, daarin speelt religie, of geloof, dan weer wel een rol, en daarin heeft ieder zijn eigen verantwoordelijkheid. Dus we moeten niet afwachtend blijven kijken naar de zogenaamde 'machtigen' maar ook zelf elke gelegenheid aangrijpen om de wereld te verbeteren.
Wat dat programmeren betreft heb je gelijk. Als de programmeurs teveel van hun eigen ideeën in de machine leggen, is er van de gewenste objectiviteit geen sprake meer. De oplossing is denk ik dat de artilect in de kern intellectueel onafhankelijk wordt 'afgeleverd', met slechts enkele kernbeginsels als uitgangspunt (bijv. de universele rechten van de mens). Zo zal iedere politieke bevinding van de machine het resultaat zijn van zijn eigen analyses. Tenminste, als hij geen eenzijdige of anderszins gekleurde input krijgt. Er zijn veel 'tenminstes', vrees ik. Te veel, wellicht.
BeantwoordenVerwijderenIk denk niet dat mekhanisering neerkomt op het 'afschaffen' van politiek, maar juist het perfectioneren. Dat is nodig omdat het huidige politieke systeem tegen zijn grenzen aanloopt. Het is niet toegesneden op planetair bestuur. Wat dat betreft is mijn geloof in het menselijke kunnen misschien opvallend zwak voor een humanist als ik, maar mensen hebben altijd gebruik gemaakt van gereedschappen om schijnbaar onhaalbare dromen te realiseren. De politieke artilect is zo'n werktuig dat gezien de misstanden in de wereld niet snel genoeg ter hand kan worden genomen.
Ik heb trouwens nog niet lang nagedacht of er iets van democratie overblijft als het beleid deels door machines wordt bepaald. Misschien is de keuze van het volk om ze in te voeren wel de allerlaatste puur democratische actie! :)